Sports History
BASKETBALL
Džejms Nejsmit, kanadski lekar na univerzitetu McGill i profesor vizčkog vaspitanja na koledžu Springfield, imao je želju da osmisli igru koj bi služila za održavanje kondicije učenika tokom dugih zima na zatvorenom terenu. Tako je početkom decembra 1891. god. modifikovao dečju igru patka na kamenu, prilagodio nekoliko sportova u jednu celinu, napisao jednostavna pravila i osmislio košarku. Nejsmit je bio i prvi trener univerziteta Kanzasa šest godina pre prepuštanja mesta treneru Fogu Alenu.
Prva zvanična košarkaška utakmica održana je 20.01.1892. u dvorani Gimnazije Udruženja mladih hrišćana (YMCA) sa po devet igrača, sa loptom za fudbal, na upola kraćem terenu nego današnji NBA teren i 13 utvrđenih pravila. Prvi igrači košarke su bili studenti Gimnazije udruženja mladih hrišćana (YMCA). Košarka se veoma brzo širila na čitav SAD i Kanadu. Tako da je već 1898. god. u Nju Džersiju u državi Pensilvaniji osnovana prva profesionalna liga - Nacionalna Košarkaška Liga - National Basketball Legue (NBL). Do 1896. god. postojale su i brojne ženske košarkaške ekipe. Do početka prvog svetskog rata uspostavili su se brojni amaterski savezi s amaterskim klubovima u SAD.
Nakon uspeha ženske sveučilišne košarke došlo je do uspostave brojnih muških klubova, Univerzitet Čikaga, Kolumbija Univerzitet, Dartmut Koledž, Univerzitet Minesote, Američka Mornarička Akademija, Univerzitet Jute, Univerzitet Jejl... Ovi koledži počeli su da organizuju utakmice muškaraca od 1901. god. 1910. god. američki predsednik Teodor Ruzvelt predložio je forimiranje izvršnog tela zbog čestih nepravdi na košarkaškim utakmicama. Na taj način nastao je Međuuniverzitetski savez - IIA. Broj ekipa je rastao tokom 1920-tih god. Postojale su stotine ekipa u gradovima širom SAD, ali je organizacija bila na vrlo niskom nivou. Igrači su se stalno premeštali iz klubova, a mesta održavanja utakmica bile su fabrike i plesne dvorane. Prvi nacionalni turnir tj. nacionalno pozivno prvenstvo (NIT) održan je 1938. god. u Njujorku. Košarka se raspada zbog kockarskih skandala koji su je potresali između 1948. i 1951. god. Na desetine igrača je optuženo za nameštanje utakmica, a zbog delimičnog dovođenja u vezu sa prevarama NIT je zamenjena sa NCAA.
Nejsmit je koš postavio na visinu od 3,05 m, imao je čvsto dno, tako da svaki put nakon postignutog koša lopte su se morale izbijati iz koša. Košarka se prvo igrala fudbalskom loptom. Prve lopte izrađene isključivo za košarku bile su smeđe, što je bila uobičajna boja sve do pedesetih godina 20 veka kada je Pol Toni Hinkl, u potrazi za loptom koja bi bila uočljivija u upotrebu uveo narandžastu loptu, koje je i danas standardna. Vođenje lopte nije bilo dozvoljeno prvim pravilima. Predviđeno je bilo samo dodavanje lopte između saigrača odbacivanjem lopte od podloge. Vođenje je postepeno našlo put ali se nije previše koristilo zbog nepravilnog oblika tadašnjih lopti i njihovog nepravilnog odskoka, tek je sredinom pedesetih godina vođenje postalo popularna metoda.
Košarka kod žena je od početka bila bolje organizovana. Ženska košarka je počela kada je profesorka fizičkog vaspitanja Senda Berenskon prilagodila Nejsmitova pravila ženama. Univerzitet Kalifornije i Škola Mis Hed su 1892. god. odigrale prvu žensku utakmicu između obrazovanih ustanova. Prva međufakultetska utakmica za žene odigrana je 04.04.1896. god. između Stenforda i Berklija. Svaka ekipa se sastojala od 9 igračica, a rezultat je bio 2:1 za stenford. 1905. god. nacionalni košarkaški savez za žene objavio je prva pravila. Međuranodna sportska federacija za žene uvrstila je 1924. god. košarku u svoje službene sportove. Prvi najbolji ženski tim amaterkse lige izabran je 1929. god. Do 1938. god. žene su promenile sistem pa su počele igrati sa šet igračica.
Međunarodna košarkaška federacija FIBA (fr. Federation Internationale de Basketball Amateur) osnovana je 18.06.1932. god. u Ženevi (Švajcarska). Osnovai su je predstavnici Argentine, Čehoslovačke, Grčke, Italije, Letonije, Portugalije, Rumunije i Švajcarske, sa brigom samo o amaterskih igračima. FIBA je razliku između amaterskih i profesionalnih igrača odbacila 1989. god. a 1992. profesionalni igrači su prvi put igrali na Olimpijskim Igrama. Inače košarka je prvi put uvedena na Olimpijskim Igrama 1936. god. iako je demonstrativni turnir održan još 1904. god. Ženska košarka je uvrštena na Olimpijske Igre 1976. god.
